Ihlas suresi ile hatim

Hatim sonlarında vs. Ihlas sûresi niçin üç defa tekrarlanır?
Evlerde sohbet yapan bir hanım, Kur'ân okumasını
bilmeyenlerin her satıra bir "Ihlas" okuyarak hatim
yapmış olacaklarını söylediler, doğru mudur?

Önce şunu söylemek gerekir ki, Kur'ân-ı Kerim kendi ifâdesiyle
"hayatta olanları inzar etmek, uyarmak için" (Yasin (36)
70) gelmiştir. Bu uyarılmanın, ders almanın
olabilmesi, onun bütününün okunmasına, hatta manası düşünülerek
alınmasına bağlıdır. Elbette Kur'ân'ı Kerim
okumanın bir de "ta'abbudî" (ibadet olma) yönü vardır.
Hatta her bir harfi için okuyana "on sevap" verileceği
vadedilmiştir. Ama bunca büyük bir sevap onun asıl geliş
gayesi yanında belki de çok küçük kalır. Bu yüzden her satıra
bir "ihlâs" okunarak hatim yapmakla Kur'ân'ı Kerim
hatmedilmiş olmaz, belki satırları sayısınca
"ihlâs" okuma sevabı alınmış olur. Bu kadar
"ihlâs" okuyacak süre içerisinde Kur'ân'ı Kerim
okumayı öğrenmeye çalışmak, Allah'u a'lem insana
çok daha fazla sevap kazandırır.

"Ihlas" sûresinin üç defa okunmasına gelince,
bakabildiğimiz kadarıyla bunun böyle olması
gerektiğini söyleyen bir hadis ya da seleften bir söz yoktur. Ancak
"Ihlâs Sûresi" nin Kur'ân'ın üçte birine denk olduğunu
söyleyen sahih hadisler vardır (bk. Ibn Mâce, edep 52; Ebu Davud,
vitr 18; Tirmizî, Sevâbul· Kurân 1011; Nesâ'i Iftitah 69· Muvatta
Kur'ân 17, 19). Bu surenin üç defa okunması da bundan ötürü düşünülmüş
olsa gerektir. Ama Ihlâs Sûresi'nin, Kur'ân'ın üçte birine denk
olması; herhalde onun bir defa okunmasının, Kur'ân'ın
üçte birinin, üç defa okunmasının da tamamının
okunması kadar sevap kazandıracağı şeklinde
anlaşılmamalıdır. Gerçi bunu böyle söyleyen
hadisler de vardır ve Imam Serahsî'de bunlardan birini meşhur
"El-Mebsût" una almıştır (bk. Serahsî, XXX/211;
Bu sure ile ilgili hadisler için bk. Suyûtî, Ed-Dürrü'1-ensîr,
VNI/669-682), ama surelerin faziletlerine dair çoğu hadisin sahih
olmadığı, hatta uydurma olduğu söylenmiştir.
Bunun en güzel ömeklerinden biri Ibn Salah'ın kaydettiği
şu olaydır:

"Ebu Ismet'e-ki, Nuh b. Ebî Meryem'dir-(Hk. yanlış
kanaatin tashihi için bkz. Tecrid-i Sarîr Terc. 1, 285, 493-498)
sordular: Kur'ân'ın sûre sûre faziletlerine dâir Ikrime'den, o da
Ibn Abbas'dan diye naklettiğin bu hadîsleri nereden aldın? O da
cevap verdi: Baktım ki insanlar Kur'ân'dan yüz çevirip Ebu
Hanife'nin fıkhı ve Ibn Ishak'in Megazı'si ile meşgul
oluyorlar, ben de iyi niyetle bu hadisleri uydurdum (In Salah,
Ulumul-Hadis, 90-91). Bu konuda daha makul şöyle bir açıklama
vardır: "Kur'ân üç ana bölümden oluşur: Üçte biri
ahkâm, üçte biri tehdit ve müjde (va'd ve va'id), üçte biri de
.Allah'ın sıfatları ve isimleridir. İşte
"ihlâs bu sonu üçte birin hûlâsasıdır" (bk.
Kurtubî, XX/247).

Yoksa üç ihlas okumanın, sevap bakımından, Kur'ân'ın
tamamını okumaya denk olduğunu söylemek, dirayet bakımından
da sahih değildir. Çünkü Kur'ân'ın tamamı içerisinde
"Ihlas" da vardır. Buna göre bir "Ihlâs"
okumak, Kur'ân'ın üçte birini okumak ise, "üç Ihlâs"
okumak Kur'ân'ın tamamı, artı, üçte birini okumak olmalıdır.