Satranç oynamanin islami hükmü nedir? zihni çalistirmak için oynanabilir mi?
Sâtranç Hint kaynaklı, çok eski bir oyun olmakla beraber,
müslümanlar onu Ömer Efendimizin halîfeligi döneminde, Iran kanalıyla
öğrenmişlerdir. Yani satranç Resûlullâh (s.a.s.) döneminde
Müslümanlar arasında bilinmemekte idi. Bu yüzden çoğunluğa
göre Rasûlullah Efendimiz satranç hakkında birşey söylememiştir.
Onu sahabe daha sonra tanımış ve cevazı konusunda
fikir birliğine varamamış, bu yüzden fıkıhçıların
fetvâsı da değişik olmuştur. Mesela sahabeden Ibn Abbâs
ve Ebû Hureyre gibi satrancın mübah (sakıncasız) bir
oyun,olduğu görüşünde iken, Ali Efendimiz gibiler de satrancın
Kur'ân-ı Kerimin yasakladığı kumar (meysir) (Bakara
2/219; Mâide 5/90) cinsinden olarak haram olduğu kanaatindedirler.
(Sabûnî, Ravayı', I/280) ZaMahşerî haramlığı
konusunda Rasûllullah Efendimiz'den (s.a.v.) de bir hadîs nakleder.
(ZeMahşerî, I/199) Ancak bunun sahih olamayacağını
daha önce görmüş olduk. Alûsî de satrancı sözkonusu
âyetle yasaklanan kumar (meysir) türünden sayar. (Alûsî, N/114)
Hanbelî ve Mâlikî mezhebinde satranç da diğer kumar türleri gibi
haramdır. (Bk. Davudoğlu V/34; Cezirî, el-Fikh ale-I-mezâhib
N/51) Bu konuda en müsamahalı görüş, mezhep olarak Imam Sâfîî'nin
görüşüdür. Ona göre satranç zekâyi geliştirdiği ve düşmana
karşı savunma tekniklerini öğrettiği için mübahtır
(sakıncasızdır). Ancak mübah olabilmesinin de bazı
şartları vardır. Para için olması oyun
sırasında dilin taşkınsözlerden korunması, oyun
yüzünden namazın ve diğer ibadetlerin geciktirilmemesi... (Alûsî,
N/114; Kardâvî, el-Helâl ve'I-harâm 280) Bu üç şartın
bulunmaması halinde satranç Sâfîî'lere göre haram olur. Nevevî,
Imam Sâfîî'ye göre de mekruh olduğunu söyler. (Nevevî; Fetâva
261)
Hanefîlere göre ise, satranç haram ya da harama yakın
mekruhtur. (Davudoğlu V/33; ibn Âbidîn VI/394; el-Cezîrî N/52;
Hidâye (Hidâye sahibi Merginânî, Rasûlüllah Efendimiz'den:
"Satranç ve tavla oynayan elini domuz kanına bulamış
gibidir " diye bir hadis nakleder. Ancak Hidâye'nin hadislerini
tahriç eden Zeyla'î onun satranç konusunda verdiği bu ve
başka bir hadîsin her ikisininde son derece zayıf olduğunu
söyler. bk. Nasbu'rrâye IV/275. Konkordans'ın indekslediği
dokuz meşhur hadis kitabında da satrançla ilgili bir hadis
yoktur. Bu durumda ZeMahşerî'nin verdiği hadîse de sahih
gözüyle bakılamaz.) Yalnız Hanefî mezhebinden Ebû Yusuf da
satranci bazı şartlarla mubah görmüştür. Kumar anlamı
içermemesi, sürekli olmaması, bir dînî göreve zarar vermemesi.
(Ibn Âbidin VI/394) Ancak Hanefî mezhebinde Ebû Yusufun görüşü
fetvâya elverişli görüş sayılmamış ve
satrancın haram olmaktan öte büyük günah olduğunu söyleyenler
bile çıkmıştır. Çünkü onu mübah saymak, Islâma
ve müslümanlara karşı şeytana yardımcı olma
anlamı taşır. Satranç oynayanlara selâm vermek mekruh
görülmüş, selâm vermemekle, yaptıkları işin
hoş olmadığı hatırlatılmış
olacağından güzel bir iş yapılmış olur. (
Hindiyye V/326) denilmiştir. Ali Efendimiz, satranç oynayan bir
topluluğu kınamış ve siz bunun için yaratılmadınız
demiştir. (Nevevî, Fetâvâ 262 (Hâsiye, I'ânetü't-tâlibîn'den
IV/280) Abdullah b. Ömer satrancı tavladan daha kötü bir oyun diye
nitelemiştir. (Kâmil Miras, Tecrîd XI/96 (ibn Kesir'den); Daha değişik
bilgiler için bk. Kurtubî VI/291-92) Keşfu'z-zunûn'dan satrancın
haram olduğunu konu edinen bir kitabın bulunduğunu da öğrenmiş
bulunuyoruz. Tahrimüs-Satranç. Muhammed b. Ali (I/959)
SATRANÇ OYNAMAK CAİZ MİDİR?
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.