Islam fikhi açisindan sigara
SIGARA : Patlıcangillerden bir bitki olan tütünün yapraklarından
elde edilen bir keyif verici olduğu herkesin malumudur. Tütünün
ilk kez Amerika yerlilerince bilindiği ve
kullanıldığı ve Amerika'nin Avrupalılarca öğrenilmesinden
sonra Avrupâ ya da götürüldüğü ilk götürenin ise Christopher
Columbus (1506) olduğu kaydedilir. (Mahmut Nazım en-Nesîmî,
et-Tibbu'n-Nebev'î ve'l-ilmu'l-hadis I/33; Muhammed Sefik Girbal ve
arkadaşları, el-Mevsû'atü'l-Arabiyyetü'l-Muyessera,"Tebg"
(Tütün) md. Tütünü Avrupa'ya ilk kez Jean Nicot isimli birisinin
götürdügü de söylenmiştir. en-Nesîmî, agk.) Bazı
fıkıh kitaplarında da ilk kez 1015 Hicri yılında
ortaya çıktığı söylenir. (Tütünün tarihiyle
ilgili geniş bilgi için bk. Abdulhay el-Lüknevî,Tervîcu'l-cinan
bi-tesrîh-i hükm-i surbi'd-duhân 2 vd.) Bu da M.1506'lara rastlar ve
Islam aleminin tütünü Avrupa'dan takriben yüzyıl sonra
tanıdığını gösterir. Gerçi Avrupada da iyiden
iyiye tanınma tarihi 1586'dir. (M. Sefik Girbal agk: ) Bu durumda
aradaki fark yirmi yıldan aza düşmüş olur. Tütünün
süs bitkisi ve tıbbi gayeler için de kullanılmış
olması, (agk.) konumuz açısından önem arzedecektir.
Tartışmasız büyük müctehitlerin tanımadığı
tütün diyebiliriz ki biraz da bu yüzden Islam aleminde de hızla
yayılmış ve H.11. asrın başından itibaren
kullanılır olmuştur. Buna paralel olarak dini hükmü
konusunda da pek çok görüş beyan edilmiş, risaleler ve
kitaplar kaleme alınmıştır. Hatta denebilir ki,
sonradan ortaya çıkan bu tür konularda hakkında tütün kadar
söz söylenen, yazılı beyan ortaya çıkan bir başka
konu yoktur. Sadece "Kesfu'z-Zunûn"un zeyline kitap adlarına
göre bir göz gezdiren buna şahit olur. Bu yazılanlara bütün
mezhepler ortaktır ve sigara hakkında her mezhepten,
zikredeceğimiz her üç görüşe sahip alimler bulunduğu için,
meselenin mezheplere göre hükmü diye âyırım yapmak da hem mümkün
hem de isabetli görülmemektedir. Diğer yönden bizce tartışılabilir
bir görüşe göre de zaten sigaranın ortaya çıktığı
tarihten beri müctehit bulunmadığı için söylenenlerin
hüküm açısından bir değeri yoktur. Biz şimdilik bu
görüşü tartışma dışı
bırakacağız ve hesaba katmayacağız.
Değişik görüşleri üç kategoriye ayırarak
delilleriyle ve bu delillerin tartışmasıyla birlikte
serdedecek ve bir sonuca varmaya çalışacağız.
2. MUBAH DİYENLERİN DELİLLERİ VE BUNLARA
GELEBİLECEK İTİRAZLAR
Sigarayı mübah gören Islam alimleri mevcut olmuştur. Onlara
göre :
1. "Eşyada aslolan ibahadır". Zira Allah
(c.c) yeryüzündeki herşeyi insanlar için yarattığını
haber vermiştir. (K. Bakara (2) 29.) Binaenaleyh ibadetler
dışında herhangi bir şey sâri' tarafından
menedilmemişse insanların onu haram sayması mümkün
değildir. Kur'an açıkça şöyle söylemektedir.
"De ki, bana vahyolunanlar arasında kan, domuz eti- ki o
pisliktir - ya da bir günah olarak Allah'tan başkası
adına kesilen hayvandan başkasını yemenin
haram olduğuna dair bir şey bulamıyorum...
"(K. En'âm (6) 145.) Binaenaleyh, sigaranın haram
olduğunu söylemenin bir dayanağı yoktur.
2. Kur'an-ı Kerim'de Allah : "De ki, Allah'ın
kulları için çıkardığı zineti ve
rızıkları kim haram kılabilir?.. "(K. A'râf
(7) 31.) buyurmuştur ki, bunu bir önceki ayetle birlikte düşündüğümüzde
sigaraya haram denemeyeceği anlaşılır, bunu
destekler mahiyette Hz. Peygamber de şöyle buyurmuştur:
"Allah birtakım farzları mecbur tutmuştur,
onları zayi etmeyin. Bir takım sınırlar
koymuştur, onları aşmayın. Bazı
şeylerden de, unuttuğu için değil ama sırf
size merhametinden ötürü söz etmemiştir, onları da
araştırmayın..." (Taberânî, Kebîr XXN/222
(No: 589); (Ibn Kayyim, A'lam I/71-72; el-Hindî Kenz I/194)) Buna
göre şeriat koyucunun sigaradan söz etmemesi onun haram
olmadığını gösterir.
3. Sarhoş edici ve zararlı şeyler haram olsa
dahi sigaranın sarhoş ediciligi ve zararı sabit
değildir.
4. Bazı insanlar için zararı sabit olsa dahi bu
sadece onları ilgilendirir. Yani mahzuru onlar içindir. Bu,
sigaranın herkes için haram olmasını gerektirmez.
Ancak meseleye bu açıdan bakanlar dahi "Eşyada
aslolan ibahadır zararlılarda aslolan ise
hurmettir" kaidesini kabul ederler ve zararı kesinkes
sabit ve mutarrif olan birşeyin haram
olacağını söylerler. Meseleye yumuşak bakan
Ibn Abidin de bu esası vurgular .(Bk. Ibn Abidin, Fetâvâ
N/303, 304. Sigaraya yumuşak bakıp onun mubah, ya da ona
yakın bir yerde olduğunu söyleyenler arasında
şu alimleri sayabiliriz: Abdulganî en-Nablusî (es-Sulhu
beyne'l-Ihvân fî-ibâhat-i surbi'd Duhân adlı bir kitapçığını
bu konuya tahsis etmiştir.), Ibn Abidîn, Muhammed el-Abbasî
el-Mehdî, Ahmed b. Muhammed el-Hamevî; Malikilerden Ali
el-Echûrî (Bu konuda Gâyetü'l-beyân li-hill-i surb-i mâ-la
yugayyibü'l-akle mine'd-duhân adlı bir kitapçığı
vardır) Dussukî, es-Sâvî, el-Emîr gibi Malıkiler de
bu görüştedirler; Şafiilerden el-Hafnî, el-Halebî,
er-Rasidî, es-Sebramellisi, el-Bâbilli, AbdülKadir b. Muhammed
b.Yahya el-Hüseynî et-Taberî (Raf'ul-istibâk
an-tenâvuli't-tenbâk adlı risalesi bu konudadır);
Hanbelilerden de el-Keremî (Konu ile ilgili el-Burhân fi se'n-i
surbi'd-duhân adlı bir risalesi vardır). Keza, Sevânî
de sigaranın mubah olduğunu söyleyenler arasında
yer alır(bk. el-Mevsû'atü'l fıkhıyye, Kuveyt.
X/104,105.))
5. Sigaraya haramdır demek şer'i bir hüküm koymaktır.
Bu ise ya bedihi delillerle ya da nazar ve istidlal ile mümkün
olabilir. Birincisi söz konusu değildir. Çünkü böyle bir
delil yoktur. Ikincisi de yoktur. Çünkü nazar ve istidlal ya
müctehidden ya da müctehit olmayandan sadır olur.
Bunların da birincisi söz konusu değildir. Çünkü
müctehidlerden böyle bir şey sadır
olmamıştır. Ikincinin ise değeri yoktur. Zira
şeriat adına söz hakkına sahip olanlar müctehitlerdir.
(Ebu Saîd Muhammed el-Hâdimî, Resâil 234.)
Ebu Said el-Hadımi'nin bu tesbiti, Birinci Hicri
Yıldan sonra müctehit çıkmadığı
esasına bina edilmiştir ki,
tartışılabilirliğine daha önce işaret
etmiştir.
Bu delillere itiraz sadedinde şöyle söylenebilir :
"Eşyada aslolan ibaha" olmakla beraber bu
hakkında nas bulunmayan herşeyin mübah olduğunu göstermez.
Nitekim rakının, uyuşturucuların, pek çok
habis hayvanın tenavülleri hususunda nas bulunmadığı
halde kıyas yoluyla haramlıklarında da şüphe
yoktur. Allah'ın yarattıkları içerisinde kulların
haram kılamayacakları, ayetinde işaretinden
anlaşılacağı üzere, "zinet" ve
"güzel rızıklardır". Sigarayı güzel
rızık ve zinet olarak görmek mümkün müdür? Allah'ın
sükût ettiği ve hükmünü araştırmamızın
güzel olmayacağı şeyler zararlı olmayan ve
kıyaslanacak bir aslı bulunmayan şeylerdir.
"Allah temiz rızıkları helal kılar, habis
olanları ise haram kılar" derken sigara için de
elbette ilk akla gelen şey onun bu iki kategoriden hangisine
dahil olacağıdır. Eğer habis kategorisinde
olduğu selim akıllarca kabul edilirse artık onun
araştırmamamız istenenlerden olmayacağı
ortaya çıkmış olur: Ayrıca bu gün sigaranın
herkes için zararlı olduğu kesin olarak ortaya
konmuştur. Binaenaleyh, sigarayı mutlak mubah görmenin
imkanı gözükmemektedir.
Bunlar sigaraya mubah diyen görüşün delillerine varid
olabilecek itirazlardır. Haram diyenlerin delillerine varid
olacak itirazlar ise yerinde gelecektir.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.