Misvak
Kullanılması çok yararlı olan ve Hz. Muhammed
(s.a.s.)'in önemle tavsiye ettiği, diş fırçası
vazifesini gören, hoş kokulu ve erâk adı verilen meyvesiz
bir ağacın dallarından kesilip kullanılan parça. Diş
temizliğinde kullanılan ince ağaç dalı. Misvâk'ın
çoğulu "mesâvîk"dır. Sivâk, misvakla eş
anlamlı olup hadis-i şeriflerde daha çok bu kelime kullanılmıştır.
Çoğulu "esvike" dir.
İslâm dini temizliğe büyük bir önem vermiş ve
temizliği imanın belirtilerinden saymıştır.
Bedenin, namaz kılınacak yerin, iş veya ikamet yerinin,
çevrenin, hatta insanların dinlenmek için oturdukları
ağaç gölgesi ve benzeri pikrıik yerlerinin temiz
tutulmasıyla ilgili emir ve tavsiyeleri sünnette bulmak
mümkündür. Beden temizliği ile ilgili olmak üzere de, fıtrattan
gelen ve geçmiş peygamberlerin de uyguladığı
bazı temizlik noktalarına dikkat çekilmiştir.
Tırnakların kesilmesi, koltuk altı ve kasık
kıllarının temizlenmesi, bıyıkların uzun
kısımlarının kesilmesi, sünnet olmak ve özellikle
dişlerin temiz tutulması bunlar arasında sayılabilir
(Fırtrat temizlikleri için bk. Müslim, Tahâre, 56; Ebû Dâvud,
Tahâre, 29; Tirmizi, Edeb,14; Nesai, Zînet, 1; İbn Mâce,
Tahâre, 8; Ahmed b. Hanbel, IV, 264, VI, 138).
Geçmiş peygamberlerin dört sünneti arasında da diş
temizliğine yer verilir. "Dört şey geçmiş
peygamberlerin sünnetlerindendir. Haya duygusu, kokulanmak, diş
temizliği ve nikâh" (Tirmizî, Nikâh,1; Ahmed b. Hanbel, V,
421).
Dişlerin temizlenmesi için kullanılan sivâk veya misvağın
İslâm'da taabbüdi bir yönü de vardır. Hanefîlere göre,
misvakla dişleri temizlemede abdestin, Şâfiîlere göre ise
namazın sünnetlerindendir. Böylece hergün düzenli bir
şekilde her abdest alındığında veya her namaz
vaktinde, namazdan önce dişlerin de temizlenmesi amaçlanmıştır.
Hz. Âişe'den nakledildiğine göre, Rasûlullah (s.a.s)
şöyle buyurmuştur: "Misvak kullanarak kılınan
namazın, misvaksız namaza üstünlüğü yetmiş
kattır" (Ahmet b. Hanbel, Müsned, VI, 272). Hadis çok açık
olmadığı için Hanefiler sevabın abdest alırken
Şâfiîler ise, namazdan önce misvak kullanmakla meydana geleceğini
söylemişlerdir.
Başka bir hadiste, namazla birlikte diş temizliğine
şöyle dikkat çekilir: "Eğer ümmetime ağır
gelmeyecek olsaydı, onlara her namazda misvak
kullanmalarını emrederdim" (Buhârî, Cum'a, 8, Temennî,
9, Savm, 27; Müslim, Tahâre, 42; Ebû Dâvud, Tahâre, 25; Tirmizî
Tahâre, 18; Nesai, Tahâre, 6, Mevâkit, 20; İbn Mâce, Tahâre,
7; Ahmed b. Hanbel, I, 80, 120, II, 245, 250, 259, 287, 399, 400, 429,
433, 460, 509, 517, 531, IV,114, 116, V, 193, 410, VI, 325, 329). Diğer
yandan, Hz. Peygamber'in abdest alırken misvak
kullandığına dair de çeşitli hadisler
nakledilmiştir. Bir geceyi, Rasûlullah (s.a.s)'in yanında geçiren
İbn Abbas (r.a) şöyle demiştir: "Allah'ın
Nebisi (s.a.s) gecenin sonuna doğru kalktı.
Dışarı çıktı, gökyüzüne baktı, sonra
Âlu İmrân Sûresi'nin şu iki âyetini okudu: "Göklerin
ve yerin yaratılmasında, gece ile gündüzün değişmesinde
akıl sahipleri için şüphesiz deliller vardır. Onlar,
ayakta iken, otururken, yanları üzere yatarken, Allah'ı
zikrederler. Göklerin ve yerin yaratılışını düşünürler
ve Şöyle derler: Rabbimiz! sen bunu boş yere yaratmadın.
Seni tesbih ve tenzih ederiz. Bizi cehennem ateşinden koru" (Âlu
İmrân, 3/190-191). Sonra eve döndü. Dişlerini
misvakladı ve abdest aldı. Ayağa kalkarak namaz
kıldı, sonra yanüstü yattı. Sonra yeniden kalkarak
dışarı çıktı, gökyüzüne bakarak, aynı
âyetleri tekrar okudu, sonra dönerek yine dişlerini misvakla
temizledi, abdest aldı, sonra kalktı ve namaz
kıldı" (Müslim, Tahâre, 47, MüŞâfirin, 183,191;
Ebû Dâvud, Tahâre, 30; Ahmed b. Hanbel, I, 275, 350, V, 312).
Rasûlüllah (s.a.s) abdest veya namazla ilgili olmaksızın
da, misvak kullandığı, özellikle Kur'an-ı Kerim
okumazdan önce de diş temizliğine dikkat ettikleri görülmektedir.
Misvak kullanılmasının amacı ağız
temizliğidir. Şu hadiste bu genel amaca işaret edilir:
Misvak kullanınız. Şüphesiz misvak ağız için
temizleyicidir" (Buhâri, Savm, 27; Nesai, Tahâre, 4; İbn Mâce,
Tahâre, 7; Dârimi, Vüdû,19). Hz. Peygamber'in gece misvağı
yanında olmaksızın yatmadığı, sabah kalkar
kalkmaz ilk işinin dişlerin temizlemek olduğu nakledilir
(Ebû Dâvud Tahâre, 30; Ahmed b. Hanbel, I, 373; Dârimî, Salât,
165). Bazı sahabiler, O'nun günde kaç defa dişlerini
misvakladığını sayamadıklarını, söylemişlerdir
(Ahmed b. Hanbel, III, 445, 446).
Diğer yandan Hz. Peygamber, dişleri sararmış bir
halde huzuruna çıkan bazı sahabilere şöyle buyurduğu
bildirilir: "Hayret doğrusu nasıl oluyor da
sararmış dişlerle dolaşıp duruyorsunuz.
Dişlerinizi misvakla temizleyiniz" (Ahmed b. Hanbel, I, 214).
Bütün bu hadisler ve sahabe uygulaması gösteriyor ki, diş
temizliği yalnız abdest ve namaz, ya da Kur'an-ı Kerim
okuma sırasında değil, sağlık açısından
ve toplum içine çıkarken dikkat edilmesi gereken önemli bir
temizlenme şeklidir. Misvak'ın bu genel temizlik yönünü
dikkate alan İslâm bilginleri beş yerde, diş
temizliğinin müstehap olduğuna dikkat çekmişlerdir. Bu
beş yer şunlardır: a) Dişler sararınca, b)
Ağzın kokusu değişince, c) Uykudan
kalkıldığında, d) Namaza kalkılacağı
zaman, e) Abdest alırken. Buna, Kur'an-ı Kerim okumak veya
toplum huzuruna çıkmak için yapılacak diş
temizliği de ilâve edilmiştir (İbn Âbidin,
Reddü'l-Muhtar, İstanbul 1984, I, 116; el-Fetâvâl-Hindiyye,
Beyrut 1400/1980, I, 7).
Misvak âletinin aslı olan erâk ağacından diş
sağlığı bakımından faydalı olan
florin maddelerinin bulunduğu, ağıza güzel bir koku
verdiği ve mide için bir takım faydalarının
olduğu belirlenmiştir. Ancak misvağın
bulunamaması halinde dişleri, İslâmî ölçülere uygun
olarak hazırlanmış fırça ve diş macunu veya
sabunla, bu da bulunamadığı takdirde parmaklarla
oğuşturmak suretiyle ve suyla temizlemek gerekir. Önce abdest
ve namazla veya Kur'ân-ı Kerim okurken bedenimizin ve
ağzımızın temiz olması ve toplum önüne çıkarken
de, imanın belirtilerinden sayılan temizliğe dikkat
edilmesi "Şüphesiz, Allah temizdir, temizliği
sever" (Tirmizî, Edeb, 41) hadisinde bildirildiği gibi, Yüce
Allah'ın sevgisini celbeder. Diğer yandan müslüman bu yolla,
koruyucu hekimlik bakımından, sağlığı için
gerekliği tedbirleri de almış olur.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.