Imam merginani ve
Şeyhul-Islâm Imâm Burhânüddîn Ebul-Hasan Ali b. Ebîbekr b.
Abdilcelîl el-Ferganî el-Merginânî (511/593-1117/1196). Hanefî fıkıhçılarının
büyüklerinden, mezhepte müctehid (Ebu Firas en,Na'sanî, Ta'lîkât
alel-Fevaîd s.141. Merginâni'nin fıkıhtaki derecesini Lüknevi'nin
"Ashabı tercihten" olarak göstermesine Ebû Firas şu
itirazda bulunur: "Gerçi Ibn Kemal Pasa Merginani yi kendi
ictihatlarıyla, rivayetlerin bir kısmını diğerine
tercih gücüne sahip olan "ashab-ı tercih"
tabakasında zikreder ama, bu tenkide uğramış ve:
Merginanî'nin durumu hiç de Kâdıhân'dan aşağı
değildir. Onun delilleri tenkit de ve mesele istinbahindeki yeri,
herkesin kabulüdür. Öyleyse "Mezhepte müctehid" makamına
o daha lâyıktır. Aklı selim de bunu kabul eder,
denmiştir. (agk.)) ya da "ashâb-i tercih"den.(Lüknevî,
el-Fevâid 14l.) Ebûbekr (r.a.) soyundan, fıkıhta, hadiste,
tefsirde, usulde, edebiyatta mâhir, dakîk ve titiz bir âlim, zühd ve
takvâ sahibi, ilm-i hilâfta ve mezhepte yetkili bir isim. Mergînân'da
doğdu. Mergînân, Türkistan'in Fergana eyâletinde bir
şehirdir. Doğduğu memlekette ölmüş ve Semerkand'da
toprağa verilmiştir. Tahsilini zamanında geçerli olan
seyahatler sayesinde elde etmiş ve devrinin önemli âlimlerinden
ders okumuştur: "Akâid'ün-Nesefiyye" sahibi Necmüddîn
Ebû Hafs Ömer en-ehsefi (537/1142-43), Sadru's-Şahîd Husâmüddîn
Ömer b. Abdil-Azîz (536/1141-42), Imâm Ziyâuddîn Muhammed b. Huseyn
el-Berdenicî (Tuhfe sahibi Alâuddîn es-Semerkandî'nin öğrencisidir.)
"Hulâsatül Fetâvâ" sahibinin Babası Imâm Kivâmuddîn
Ahmed b. Abdirreşîd el-Buhâri ve es-Serahsî'nin talebesi Ebû Amr
Osman b. Alî el-Beykandî (55?/1157) bunların
meşhurlarıdır. Kendisinden de birçok kişi
fıkıh okumuştur ki, kendisinin değerli nesli
Şeyhulislam Celâlüddin b. Ebîbekr b. Merginanî, Semsül-eimme
el-Kerderi, Celâlüddîn Mahmud b. Huseyn el-Estrûsenî bunlardan sadece
bir kısmıdir. (Lüknevi, age.142.) Yüceliğini, çagdaslarından
olan Kâdihân (592/1195) gibi âlimler kabul etmiş ve
belirtmişlerdir. "Bu derece ilimle meşgul olmasına
karşılık, son derece zâhid ve takvâ ehli idi. Geceleri
teheccüdle ihya ederdi. Anlatıldığına göre (biraz
sonra anlatmaya çalışacağımız) Hidâye'yi
yazarken, onüç yıl, geceleri hep teheccüde kalkmış ve hiç
ara vermeden sürekli oruç tutmustur. Oruç tuttuğunu kimseye
sezdirmemeye çalışır ve hizmetçi yemek getirdiğinde
ona, sen yemeği bırak git der, gidince yemeği bir öğrencisine,
ya da bir başkasına yedidirdi. Hizmetçi tekrar geldiğinde
kabı boş görüp, onun yediğini
sanırdı".(Tasköprüzâde, Mevzûâtü'l-ulûm I/725;
Kâtip Çelebî, Kesf N/2032.) Talebesinden olan Burhânül-Islâm
ez-Zernûcî, "Ta'lîmül-Muteallim" adlı meşhur
eserinde, şu beyitlerin ona ait olduğunu söyler:"Ne
büyük bir fesat: Nefsine düşkün olan âlim / ve bundan daha
büyüğü de cahil bir âbid. / Ikisi de âlemler içinde büyük bir
fitnedir. / Dinde onlara tutunan için."Merginânî okuduğu bir
hadis-i şerife dayanarak, derslerini çarsamba günleri başlatır
ve Imâm Ebu Hanife'nin de böyle yaptığını söylerdi.
Talebenin tahsile ara vermemesi gerektiğini, akranlarını
ara vermemekle geçtiğini söylerdi.( Lüknevî el-Fevaid s.142.)
Zehebî'nin (748/1374) "ilim küplerindendi"(Zehebî,
Siyeru-a'lami'n-nübela 21 /232.) dediği Merginâni'nin: I-Müntekâ,
Nesrul-Mezheb, et-Tecnîs, el-Mezîd, Menâsikül-Hac,
Muhtârâtün-Nevâzil, Kitâbün fi'1-Ferâiz, Bidâyetü'1-Mübtedî,
el-Hidâye. gibi eserleri vardır.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.