Yeminin hakim kararina etkisi
Davacı, mahkemede davasını isbat edemezse, davalıya
yemin teklif etme hakkına sahiptir. Yemin onun kendi fiili veya
başkasının fiili hakkında olumlu veya olumsuz yönde
olabilir; "Allah'a yemin olsun ki, satmadım yahut satın
almadım yahut da sattım veya satın aldım" demek
gibi. Çünkü insan kendi durumunu ve fiillerini başkalarından
daha iyi bilir. Bu yüzden onun yemini anlaşmazlığı
sona erdiren bir delil sayılır.
Ibn Abbas (r.a)'den rivâyete göre Hz. Peygamber (s.a.s) bir
adama"yemin teklif etti ve ona şöyle dedi: "De ki,
kendisinden başka hiçbir ilah olmayan Allah'a yemin ederim ki, davacının
bende hiç bir hakkı yoktur." Yine Eş'as b. Kays'dan rivâyet
edilmiştir. O şöyle dedi: Kindeli bir şahısla
Hadramutlu birisi Yemen'deki bir toprak için Hz. Peygamber'in önünde
hasımlaştılar. Hadramutlu hasımının
babasının kendi toprağını gasbettiğini ve
halen bu toprağın hasmının elinde bulunduğunu
iddia etti. Hz. Peygamber davacıya delilini sordu O, "Delilim
yok, fakat yemin ederim ki, o toprağın babası
tarafından gasbedildiğini bilmiyor" dedi. Bunun üzerine
Kindeliye yemin teklif edildi (Ebû Davud nakletti).
Islâm hukukçuları mahkemedeki yeminde yedi şartın
bulunması gerektiğini belirtirler. Bunlar şöylece sıralanabilir:
1- Yemin edenin buluğ çağına gelmiş olması,
temyiz kudretini hâiz bulunması ve iradesinin hür olması;
2- Davalının, davacının hakkını inkâr
etmesi;
3- Hasımın hâkimden yemin talep etmesi ve hakimin yemin
edecek olana teklifte bulunması;
4- Yemin şahsa bağlı olup, yeminde vekâlet kabul
edilmez. Yemin, yemin edecek olanın zimmeti ve dini ile
bağlantılı olduğu için veli veya vekil bu hakkı
kullanamaz.
5- Hadler gibi Allah'a ait haklarla ilgili olmaması gerekir.
6- Ikrar caiz olan haklarla ilgili olması. Hadis-i şerifte
Delil davacıya, yemin ise davalıya aittir" buyurulur. Ikrar
caiz olmayan haklar konusunda yemin geçerli olmaz.
7- Isbat için delil olmaması veya mevcut delillerin yetersiz
bulunması.
Mahkemedeki yeminlerin çeşitleri:
1- Şâhidin yemini: Bu, şâhidin, şehadetten önce doğru
söyleyeceğine dair yaptığı yemindir. Günümüzde,
şahidin tezkiyesi yerine geçmek üzere başvurulan bir yoldur.
Malıkiler, Zeydiyye, Zâhiriye, Ibn Ebî Leyld ve Ibnü'l-Kayyim,
devrin bozulması ve dinî duyguların zayıflaması
sebebiyle bu yemine cevaz vermişlerdir. Islâm hukukçularının
çoğunluğu ise şahid yeminine karşıdır
(Vehbe ez-Zühaylî, el-Fıkhu'l Islâmî ve Edilletuhû, VI, 600):
3- Davacının yemini: Hanefiler dışında
diğer çoğunluk hukukçulara göre, kendisinden töhmeti kaldırmak
için davacı da yemin edebilir. Bu yemin, hakkını isbat
veya aleyhindeki yemini reddetmek için de olabilir.
Islâm hukukçularının çoğunluğu bir şahid ve
davaya verilecek yemin delilleri ile hüküm verilebileceğini söylerken
Hanefîler, âyetlerde iki şahidin öngörüldüğünü, bu olmadığı
takdirde, davalıya yemin teklif etme hükmünün hadisle sabit
bulunduğu görüşünü benimser (Ibn Rüşd, Bidâyetü'l-Müctehid,
III, 456, 459).
Yemin ancak hâkimin veya naibin huzurunda onların teklifi ile geçerli
olur. Mahkeme dışındaki yemin veya yeminden kaçınma
muteber değildir. Çünkü, yemin husumeti kesmek için söz konusu
olur. Yemin hasmın talebi üzerine verilir. Ancak beş yerde hâkim
re'sen yemin teklifi eder:
1- Bir kimse bir mirastan alacak veya bir mal dava edip de isbat
ederse, hâkim başka hukukî yollarla bu hakkıdüşüren bir
muamelenin olmadığı konusunda davacıya yemin teklif
eder.
2- Bir malı dava edip kendisine ait olduğunu isbat eden
kimseye hâkim "malın onun mülkünden başka bir muamele
ile çıkmadığı" konusunda yemin teklif eder.
3- Müşteri, malı ayıp sebebiyle reddederse, ayıba
razı olmadığı konusunda yemin teklif eder.
4- Hakim şüf'a hakkı sebebiyle bu hakkıdaha önce düşürmediği
konusunda yemin teklif eder.
5- Kocası kayıp olan bir kadının lehine nafaka ile
hükmedilince hâkim, evliliğin devam ettiği, nafaka
olmadığı ve onun yanında mal
bırakmadığı, konusunda yemin teklif eder.
Kendisine yemin teklif edilen kimse, yemin ederse dava konusunda hak
kazanır. Yeminden kaçınırsa dava konusu şeyi
kaybetmiş olur.
e-posta adresimize mail atabilirsiniz.